Jurgen Appelo schreef een artikel over de drie fases van creativiteit. Hij beschrijft: pre-conventioneel, conventioneel en post-conventioneel. Een jong kind is pre-conventioneel. Het tekent ogenschijnlijk met een grote mate van creativiteit, zonder rekening te houden met de werkelijkheid en geldende conventies. Een iets ouder kind heeft de conventies van de werkelijkheid leren kennen en ziet de limieten van wat mogelijk is. Het tekent conventioneel.

Een (jong)volwassene kent de grenzen van de realiteit en sommigen kunnen daar overheen stappen. Hij/zij tekent dan post-conventioneel. Jurgen bepleit dat het aan de manager is om medewerker te begeleiden naar post-conventioneel opereren. Al veel langer is bekend dat mensen zich ontwikkelen van onbewust onbekwaam naar bewust bekwaam. In welke vaardigheid dan ook. Is het mogelijk om parallellen te trekken tussen beide concepten?

Een kind in de pre-conventionele fase is onbewust onbekwaam. Onbewust onbekwaam betekend dat je je niet bewust bent van je eigen onvermogen een taak uit te voeren. Dit komt doordat je niet weet hoe je een taak goed moet uitvoeren. Daardoor ontstaat een naïef gevoel van competentie. Je weet niet wat je niet weet, omdat je de conventies niet kent. Je bedriegt jezelf. Voor een kind dat een mooie tekening maakt is dit niet erg. Voor een ondernemer en zijn bedrijf is dit gebrek aan inzicht en feedback fataal.

Het leerproces gaat verder zodra je je bewust wordt van je eigen onbekwaamheid. Dit leidt tot angst en apathie totdat oefening en begeleiding je bewust bekwaam maakt. Dit betekend dat je bekwaam bent in de vaardigheid, maar de handelingen wel heel bewust moet uitvoeren. Dit is het begin van de conventionele fase. De conventies, grenzen en middelen zijn bekend. Alleen de presaties zijn nog onder de maat. De effectiviteit is goed, alleen de efficiëntie te laag. Door oefening wordt het stadium van onbewust bekwaam bereikt. In dit stadium gaat hetgeen je wilt doen als vanzelf; zonder er over na te hoeven denken.

Het doel in het bewust-bekwaam-leermodel is om onbewust bekwaam te worden. Betekend dit dan ook dat de onbewust-bekwame persoon in de post-conventionele fase zit? Ik denk het niet. Onbewust onbekwaam komt goed overeen met pre-conventioneel. Bewust onbekwaam en bewust bekwaam komen goed overeen met conventioneel. Onbewust bekwaam kan zowel conventioneel als post-conventioneel zijn. Iemand die activiteiten op de automatische piloot uitvoert kan nog steeds zeer conventioneel handelen. Post-conventioneel handelen (en denken) vereist nog een extra component.

Voor post-conventioneel handelen is het belangrijk dat de vaardigheid en conventies goed bekend zijn. Je moet weten wat mogelijk en acceptabel is. Maar daarnaast is het belangrijk om iets te doen wat anderen niet doen. Om verder te gaan dan de standaard geledende normen. Er is een combinatie nodig van effectief, efficient en onconventioneel zijn. Post-conventionele handelen vereist naast bekwaamheid ook leiderschap en bravour. Ook in situaties waar dit betekent dat je anderen tegen de borst stuit. Deze fase heet dan ook niet voor niets post-conventieel.